V. Europe in Islam’s Mirror

In een inleiding van 2 x 30 minuten wil ik op 5 juni ingaan op de volgende thema’s:

1. De naam Europa en het besef van een christelijk Europa is vergaand het resultaat van de strijd tegen de Islam, te beginnen in de 8ste eeuw, en via de kruistochten uitgegroeid tot een ideologische en heilige oorlog, met als doel: de verovering van Jerusalem.
2. Hieruit volgt dat Europa’s zelfbewustzijn verweven raakt met Islam als zijn godsdienstige en culturele antipode. Islam vervult de rol van de Ander zowel voor christenen als secularisten. De Verlichting denkt – een enkele uitzondering als Goethe daargelaten – niet anders over Islam en Mohammed dan Luther.
3. Het antisemitisme keerde zich historisch niet alleen tegen joden maar evenzeer tegen moslims. Spanje scheert beiden over één kam (1448, 1492, 1609). Na de vestiging van de staat Israël in 1948 treedt een opvallend verschil op: het joodse antisemitisme lijkt geleidelijk plaats te maken voor philo-semitisme, terwijl moslim immigranten in de Europese landen in toenemende mate bloot komen te staan aan de eeuwenoude antisemitische (voor)oordelen. De centrale vraag is: waarom hebben Europeanen nog steeds behoefte te denken in in-group versus out-group.
4. Islam is geen orthodoxe godsdienst, m.a.w. een godsdienst waarin de leer centraal staat, maar een orthopraxis – een religie waarin het ‘handelen’ de kern is. Ik zal dit illustreren aan de Vijf Zuilen van de Islam. Orthopraxis geldt overigens ook voor het Joodse geloof.
5. Tawhid betekent: God is de allesomvattende Eenheid. In theologische taal: Geen god dan God. De sufi traditie ontleent zijn inspiratie en innerlijke vrijheid aan de ervaring van dit inzicht. Tawhid is – in verschillende bewoordingen – terug te vinden in talloze filosofieën en religies.